Jama ustna to rezerwuar setek gatunków bakterii, grzybów, wirusów, które koegzystują we względnej symbiozie, która jest także kontrolowana przez naturalne mechanizmy obronne gospodarza m.in. pH śliny, produkcję laktoferyny czy aktywność przeciwbakteryjną neutrofili i cytokin na granicy dziąseł. Zaniedbania w higienie jamy ustnej, podjadanie między posiłkami, zmiany hormonalne czy przyjmowane leki w tym antybiotyki mają negatywny wpływ na równowagę mikrobiotyczną, co niestety ma konsekwencje w postaci zmian próchniczych czy stanów zapalnych dziąseł. Nagromadzenie osadu bakteryjnego przeradzającego się przy dużych zaniedbaniach w kamień nazębny negatywnie oddziałujący na tkanki dziąsła stanowi otwarte wrota do wnikania bakterii i ich toksycznych metabolitów do krwiobiegu. Dostępne badania wskazują na związek przyczynowo skutkowy zaniedbanych stanów zapalnych wywołanych nadkażeniami bakteryjnymi, szczególnie bakteriami z tzw. kompleksu czerwonego (Porphyromonas gingivalis, Tanerella forsythia, Fusobacterium nucleatum ) a zwiększonym ryzykiem chorób takich jak cukrzyca typu 2 czy schorzenia kardiologiczne. Badania z ostatnich lat połączyły także nieleczone choroby przyzębia i związane z nimi wysokie miano Porphyromonas ginvivalis ze zwiększonym ryzykiem nowotworów trzustki, choroby Alzheimera czy porodów przedwczesnych.
Jak się okazuje osoby z chorobami przyzębia mają niestety także gorsze rokowania, jeśli chodzi o przebieg zakażenia SARS-CoV-2 . Istniejące ogniska zapalne w obrębie tkanek przyzębia mogą spotęgować nadmierną i groźną dla zdrowia reakcję układu odpornościowego w odpowiedzi na SARS-CoV-2 zwiększając kilkukrotnie ryzyko potrzeby wspomaganego oddychania czy zgonu. Dodatkowo na języku oraz na śluzówce jamy ustnej stwierdzono liczną obecność receptorów dla enzymu konwertującego angiotensynę 2 (ACE-2) do których ma silne powinowactwo białko S kolca cząstki SARS-CoV-2. Odkrycie to wskazuje na to, że jama ustna jest jednym z ważniejszych obszarów możliwego wnikania wirusa do organizmu, a pogłębione kieszonki związane z zapaleniem przyzębia mogą służyć jako rezerwuar wirusa i umożliwić jego swobodne rozprzestrzenianie. Zatem utrzymanie zdrowia jamy ustnej, w tym także równowagi mikrobiologicznej w niej panującej nabiera o wiele szerszego znaczenia dla zdrowotności. Arsenał dotyczący profilaktyki zdrowia jamy ustnej do stosowania przez pacjenta jest dosyć ograniczony. Są to pasty, płukanki, czy też mechaniczne usuwanie złogów kamienia nazębnego przeprowadzane w gabinecie. Niemniej brakuje produktów, które wpływałyby na utrzymanie właściwej równowagi w jamie ustnej m.in. poprzez dostarczenie naturalnie występujących bakterii probiotycznych czy laktoferyny. Szczep L.salivarius SGL03 zawarty w suplemencie diety Salistat SGL03 występuje naturalnie w jamie ustnej człowieka, ma zsekwencjonowany genom, przeżywa pasaż jelitowy i nie ma oporności na standardowo stosowane antybiotyki, czym spełnia definicję probiotyku. Szczep wytwarza bakteriocyny L27 i L30, które w warunkach in vitro hamują namnażanie: Streptococcus mutans, Streptococcus pyogenes, Streptococcus sanguinis.
W składzie produktu znajduje się także laktoferyna, białko właściwe dla śliny, która wpływa na redukcję IL-1, IL-6, IL-8 oraz TNF-α a także hamuje wiązanie się Streptococcus mutans, Porphyromonas gingivalis, Prevotella intermedia do nabłonka oraz powierzchni zębów. Stosowanie laktoferyny przez 4 tygodnie u osób ze stwierdzonym umiarkowanym zapaleniem przyzębia potwierdziło jej korzystny wpływ na zdrowie dziąseł, w tym redukcję krwawienia (badanie pilotażowe)14. Olejki rozmarynowy i cytrynowy na podstawie badań wykazują działanie przeciwbakteryjne wobec drobnoustrojów wywołujących próchnicę zębów i choroby przyzębia, w tym także beztlenowców takich jak Prevotella, Porphyromonas, Fusobacterium. Naturalne olejki posiadają także działanie ściągające, przyspieszjące gojenie ran, hamujące tworzenie biofilmu oraz delikatnie odświeżające. Dodatek prebiotyku- glukooligosacharydu utrzymuje żywotność probiotyku podczas pasażu przez układ pokarmowy. Witamina D (5µg) oprócz wpływu na metabolizm kostny, działa przeciwdrobnoustrojowo, przeciwzapalnie, a także zwiększa potencjał gojący i regeneracje tkanek. Wyniki badań sugerują, że prawidłowy poziom witaminy D może być związany z niższym ryzykiem utraty zębów i rozwoju zapalenia przyzębia. Badanie z udziałem chorych z zapaleniem przyzębia z zastosowaniem szczepu L.saliviarus SGL03 wraz z olejkami eterycznymi i laktoferyną wykazało redukcję głębokości kieszonek dziąsłowych po 30 dniach. Co istotne, kombinacja zawierająca L.salivarius SGL03, laktoferynę i olejki eteryczne w badaniu in vitro wykazała potencjał hamujący namnażanie bakterii z kompleksu czerwonego, odpowiedzialnych za niekorzystne zmiany w obrębie tkanek miękkich oraz kości zębodołu, a w badaniu obserwacyjnym wykazała poprawę w wyglądzie tkanek dziąseł, redukcję halitozy czy krwawienia podczas szczotkowania. Co istotne badanie przeżywalności L.salivarius SGL03 w jamie ustnej wykazało, że jest on obecny do 20 dni po 10 dniowej kuracji.
Bibliografia:
Allaker RP Stephen AS. Curr Oral Health Rep. 2017; 4:309-18
Darveau RP. Nature Reviews 2010; 8: 481-90
Kumar PS. J Physiol. 2017 Jan 15;595(2):465-476.
Nazir MA. Int J Health Sci (Qassim). 2017 Apr-Jun;11(2):72-80.
Ilievski V, Zuchowska PK, Green SJ, et al PLoS One. 2018;13(10):e0204941.
Singhrao SK, Olsen I. J Oral Microbiol. 2019 Jan 29;11(1):1563405.
Bracci PM. Cancer J. 2017 Nov/Dec;23(6):310-314.
Vergnes JN, Sixou M. Am J Obstet Gynecol. 2007 Feb;196(2):135.e1-7
Marouf N, Cai W, Said KN, Daas H, Diab H, Chinta VR, Hssain AA, Nicolau B, Sanz M, Tamimi F. J Clin Periodontol. 2021 Apr;48(4):483-491.
Brandini DA, Takamiya AS, Thakkar P, Schaller S, Rahat R, Naqvi AR. Rev Med Virol. 2021 Mar 1:10.1002/rmv.2226.
Pidutti P et al. Journal of Applied Microbiology 2017; 124; 398-407
http://www.who.int/foodsafety/fs_management/en/probiotic_guidelines.pdf
Raport z badania w warunkach in vitro: „Przeciwbakteryjne działanie suplementu diety Salistat zawierającego w składzie Lactobacillus salivarius SGL 03, laktoferynę, GOS oraz olejki cytrynowy i rozmarynowy na Streptococcus pyogenes, Streptococcus sanguinis i Streptococcus mutans” wykonawca Jagiellońskie Centrum Innowacji
Berlutti F et al. Annali di Stomatologia 2011; II (3-4):10-18.
Federici F., E.Rizzi et al. Doniesienie naukowe w postaci posteru 2017. Synergistic effect of essential oils and SGL03 against oral pathogenic strains
Kędzia A. et al. Postępy Fitoterapii 2/2013, 71-75
Nowak K. et al. Chemik 2013; 67(2): 11-3
Jimenez M, Giovannucci E. Predicted vitamin D status and incidence of tooth loss and periodontitis Public Health Nutrition 17(4), 844-852
Nędzi-Góra M, WrÓblewska M, Górska R. The Effect of Lactobacillus salivarius SGL03 on Clinical and Microbiological Parameters in Periodontal Patients. Pol J Microbiol. 2020 Dec;69(4):441-451.
Kucia M, Wietrak E, Szymczak M, Kowalczyk P. Effect of Ligilactobacillus salivarius and Other Natural Components against Anaerobic Periodontal Bacteria. Molecules. 2020 Oct 2;25(19):4519.
Peret A, Kucia M: Ocena wpływu na zdrowie jamy ustnej zastosowania salistat SGL03 – badanie pilotażowe; Asyst Hig Stomatol 2019,56,176-183 [1] Raport wewnętrzny firmy Nutropharma Sp .zo.o
Berlutti F et al. Annali di Stomatologia 2011; II (3-4):10-18.
Federici F., E.Rizzi et al. Doniesienie naukowe w postaci posteru 2017. Synergistic effect of essential oils and SGL03 against oral pathogenic strains
Peret A, Kucia M: Ocena wpływu na zdrowie jamy ustnej zastosowania salistat SGL03 – badanie pilotażowe; Asyst Hig Stomatol 2019,56,176-183
Raport wewnętrzny firmy Nutropharma Sp .zo.